Open Monumentendag 2024

Jaarlijks wordt er door velen reikhalzend naar uitgekeken: een nieuwe editie van de Open Monumentendag! Het is immers een dag dat gezonde nieuwsgierigheid wordt bevredigd; je mag ’n kijkje nemen achter (doorgaans) gesloten deuren! Dit jaar wordt de Open Monumentdag gehouden op zondag 15 september van 10.30 - 15.30 uur. Het thema is ‘Erfgoed van routes, netwerken, verbindingen en dialect’. Onderwerpen waar men in de gemeente Oisterwijk fantastisch mee uit de voeten kan!

Er is een route uitgestippeld die dwars door alle Oisterwijkse deelgemeenten loopt. Je kunt die route starten op élk moment en op élke plek die je wilt. De tocht die Haaren, Moergestel en Oisterwijk aandoet wordt op papier verspreid via winkels én QR-codes zullen je op de hoogte brengen van de bezoekwaardige plekken onderweg. Op de route tref je op diverse locaties Oisterwijkse stadgidsen aan. Ook bij Tourist Info in Tiliander is de flyer inclusief route verkrijgbaar. Of kijk onderaan op deze site bij downloads voor een digitale versie. 

Voor wat betreft het deelthema ‘Dialect’ komt  taalkundige Wim Daniëls naar Oisterwijk. Hij verzorgt een optreden in Tiliander. Kaarten voor de presentatie zijn te krijgen via www.tiliander.com. Voorafgaand hieraan draait vanaf 12.00 tot 15.00 uur een videopresentatie rondom het thema dialect. Aan het einde van de dag vindt de uitreiking plaats van de Gemeentelijke Monumentenprijs. Onderstaand vind je meer informatie over de deelnemende organisaties. 

OISTERWIJK

Tuincentrum Klerks | Peperstraat 27, Oisterwijk
Mensen en samenlevingen zijn altijd in beweging: in tijden van vrede en oorlog, voor pelgrimsreizen, handel en ontdekking. Routes en (handels)netwerken ontstonden, wegen werden aangelegd, transportnetwerken uitgebouwd, nieuwe vervoersmiddelen en manieren van communicatie werden uitgevonden. Deze routes, netwerken en verbindingen blijven zich voortdurend ontwikkelen. Tuincentrum Kerks is in 1977 opgestart als Hoveniersbedrijf Klerks door Bert en Annie Klerks – wie kent hen niet?- is al jaren in beweging en ontwikkeling en dat willen zij graag laten zien tijdens de Open Monumentendag op zondag 15 september.

Boerderij (monument) | Kerkhovensestraat 22-24, Oisterwijk
Recent is er een nieuwe generatie gaan wonen in de boerderij, Thijs en Marieke Vermeer. Zij willen graag laten zien hoe zij de monumentale boerderij in gebruik hebben. Tijdens de open monumentendag ligt het in de bedoeling om in de Vlaamse schuur een kleine expositie in te richten, met aanvullende informatie over de historie en het gebruik van de boerderij. Ook worden een aantal oude gereedschappen en landbouwmachines getoond. U kunt een kijkje nemen in de boerderij, de tuin, het bakhuis en de Vlaamse schuur waar de invloeden van de vroegere functies nog te zien zijn.

Stichting Zeldzame Huisdierrassen (SZH) | Natuurtheater, Gemullehoekenweg 147, Oisterwijk (of via Adervendreef 4a)
Vorig jaar ging het helaas niet door vanwege de extreme hitte, maar als het weer een beetje meezit dan kunt u dit jaar zeker de Stichting Zeldzame Huisdierrassen aantreffen in het Natuurtheater. Van de landelijke fokkersclub van Nederlandse landgeiten (de SZH en LFNL zuid) komt er iemand langs met een knuffelbare bok van het Nederlandse landgeitenras. Een beetje onder voorbehoud dus, want bij te hoge temperaturen zal dierentransport uiteraard niet plaatsvinden. "De Stichting Zeldzame Huisdierrassen (SZH) zet zich in voor het behoud van zeldzame oorspronkelijke Nederlandse rassen van onze boerderij- en huisdieren en hun diversiteit. Dit doen zij enerzijds door houders van deze lokale rassen te ondersteunen in het houden van, fokken met en verwaarden van hun dieren. En anderzijds door de rassen en hun kwaliteiten te promoten bij het brede publiek."

Joodse Begraafplaats (monument) | Hondsbergselaan, Oisterwijk (tegenover nr. 18)
Van 10.30 uur tot 15.00 uur zullen er een gastheer en gastvrouw aanwezig zijn om bezoekers te informeren over de begraafplaats. De geschiedenis van de Joodse Begraafplaats begint met het overlijden van een Joodse inwoner van Oisterwijk in 1748. Hij wordt nog begraven in de Poelen. Enkele jaren later, in 1761, wordt voor 10 gulden het perceel 'Achter de Boeijens' gekocht (1 loopense groot ca.1600 m2) voor de definitieve vestiging van de begraafplaats. De eerste rabbijn van Brabant, Jekoetiel Zuskind Rofe, (Opperrabbijn) wordt in 1757 aangesteld. Al snel groeit er een omvangrijke Joodse gemeenschap in Oisterwijk. Meer weten? Kijk op www.jb-oisterwijk.nl of op YouTube voor een documentaire gemaakt door Oisterwijk In Beeld.

Expositie Lodewijkskerkje (monument) | Kerkstraat 64, Oisterwijk
Tijdens de Open Monumentendag op 15 september is het Lodewijkskerkje in Oisterwijk (in verband met een kerkdienst) van 12.00 tot 17.00 uur geopend. U kunt hier genieten van de Expositie "Zon en de maan" - Sabine van Dooren - Lodewijkskerkje. Opgegroeid in Moergestel en wonend in Utrecht startte zij in 2021 haar atelier. In haar werk combineert ze het liefst verschillende materialen met elkaar – inkt, gouache en pastel zijn allemaal favoriet. Eenvoud en details creëren samen een balans. Ieder werk is een weerspiegeling van opgedane indrukken en interpretaties. Haar instagram www.bureaudesabine.nl/atelier geeft nog meer beeld van haar werk. Sabine zal aanwezig zijn tijdens de middagen en haar werk is te koop.

Raadhuis (monument) | De Lind 56, Oisterwijk 
Centraal gelegen aan de Lind ligt het vrijstaande Raadhuis. Het ontwerp komt van de architect L.W. Schoonenberg en Burgemeester Van Beckhoven opende het pand in 1899, getuige de gedenksteen aan de voorzijde. Door zijn centrale ligging aan De Lind vormt het Raadhuis de bindende factor op dit dorpsplein en vormt het een essentieel onderdeel van dit reeds beschermde dorpsgezicht. Het raadhuis is sterk beeldbepalend voor de historische dorpskern en de visuele gaafheid hiervan. Door de ligging aan het trouwlaantje met lindenbeplanting en Vrijheidsboom uit 1795 vóór het gebouw en de Wilhelminaboom uit 1898 in een parkje met vijver erachter, is ook de historisch-ruimtelijke relatie hiermee van belang. 

Sociaal Huis Oisterwijk | Lavendel 13, Oisterwijk 
Op 15 september wordt de opening van de nieuwe locatie van het Sociaal Huis Oisterwijk, aan de Lavendel 13 in Oisterwijk feestelijk gevierd. Gelet op het thema van Open Monumentendag: ‘routes, netwerken en verbinden’ en tegelijk de start van de Week Van De Verbinding die Het Sociaal Huis Oisterwijk jaarlijks organiseert. Dit laatste geeft al aan dat ‘verbinding’ sinds haar oprichting op 1 april 2019 een sleutelwoord is voor het Sociaal Huis Oisterwijk. Zij verbinden kwetsbare inwoners van de gemeente Oisterwijk (door ziekte, eenzaamheid, armoede) met elkaar en met de samenleving om zo hun persoonlijke netwerken en sociale veerkracht te vergroten.

Stoommachine KVL (industrieel erfgoed) | Almystraat 18, Oisterwijk
Tijdens de Open Monumentendag geven vrijwilligers graag uitleg over dit prachtige stukje techniek inclusief rondleiding in het ondergronds gangenstelsel: De stoommachine annex elektriciteitscentrale van de KVL. Neem ook eens een kijkje in het souterrain met het fundament van de machine en voor de liefhebbers in het onderaardse gangenstelsel. Het vormt een spannend netwerk waarmee de opgewekte elektriciteit met ondergrondse kabels naar de bedrijfsgebouwen werd gebracht. Ook in dat opzicht was de KVL zijn tijd ver vooruit. Natuurlijk is de imposante stoommachine en generator van de firma Carels zelf volop het bezichtigen waard. Vrijwilligers van de Stichting Stoommachine Oisterwijk hebben de oude dame prachtig opgeknapt en zijn erin geslaagd om de machine met behulp van perslucht weer aan de praat te krijgen.

Natuurtheater, Gemullehoekenweg 147, Oisterwijk (of via Adervendreef 4a)
Theatergroep Trappaf is tijdens Open Monumentendag te vinden in het Natuurtheater waar kinderen zich kunnen laten schmincken of een glitterttattoo kunnen laten zetten. Sinds 1989 brengt Trappaf jaarlijks een openluchtproductie in het Oisterwijkse Natuurtheater. Trappaf heeft een Jeugdgroep en een kindergroep die jaarlijks hun eigen uitvoeringen hebben. In de jaarlijkse openluchtproductie zijn zij onmisbaar. Ieder jaar is Trappaf te vinden op de Koningsmarkt met een kraam waar kinderen zich kunnen laten schmincken of een glitterttattoo  kunnen laten zetten.

Ook vind je hier de Stichting Duurzaamheidsvallei, zij ontwikkelt in het beekdal van de Voorste Stroom tal van initiatieven op het gebied van duurzame landschapsontwikkelingen, stimuleert duurzame energie op andermans dak en ook het cultureel erfgoed dragen zij een warm hart toe. Zo ook de hoogstamfruitbomen. Hoogstamfruitbomen zijn een belangrijke ecologische schakel in het leefgebied van diverse planten, korstmossen, vogels en insecten. Door de grote hoeveelheid bloesem in het voorjaar en het gegeven dat in de hoogstam-fruitboomgaarden geen chemische bestrijding van ziekte en plagen hoeft plaats te vinden zijn deze boomgaarden een gewilde plek voor de imkers en zetten zij er graag bijen in uit. Om te zorgen dat kennis van het onderhouden van hoogstamfruitbomen niet verloren gaat organiseert de stichting in het najaar een cursus snoeien en verzorgen van dit waardevolle culturele erfgoed.  

Monumentje trappen voor kinderen. Midden op het amfitheater mogen de kids (6 t/m 12 jaar) hier van 10.30 -14.30  'Monumentje trappen'; met ’n rugby- of voetbal punten scoren door doel te treffen op ’n heus Oisterwijks monument! Meedoen is gratis. Ter plaatse schrijf je in en noteert je e-mailadres zodat wij je later kunnen melden of je winnaar bent van (ja, je leest het echt:) ‘n heuse JBL Bluetooth Flip 6, Partybooster!

Wim Daniels 15.30 uur | Tiliander, Spoorlaan 82C, Oisterwijk
Wim Daniëls komt naar Oisterwijk! De aimabele Wim Daniëls, vooral bekend als streektaaldeskundige, verzorgt op die dag ’n optreden in Tiliander! Als er íets is dat mensen verbindt dan is dat ‘dialect’. Wim Daniëls kan hier boeiend over vertellen en weet immer ’n sfeer te creëren waarin het publiek aan zijn lippen hangt! De dialecten van Nederland behoren tot het levend erfgoed. Maar hoe levend zijn de dialecten nog? Wim Daniels doet het uit de doeken in een voordracht in het kader van levend erfgoed. Hij gaat in op de geschiedenis van het dialect, in relatie tot de standaardtaal, en laat zien hoe beide zich ontwikkeld hebben en hoe het er nu voor staat. Wim Daniels groeide zelf eentalig op in het dialect van zijn geboortedorp Aarle-Rixtel. Juist door dat dialect kreeg hij ook interesse in taal, waarover hij uiteindelijk veel boeken is gaan schrijven, zoals 'De Dikke Daniëls' en recentelijk ‘De Dunne Daniëls’. Daarnaast speelt Wim in de Nederlandse theaters met cabaretvoorstellingen en theatercolleges en presenteert hij het tv-programma ’Nederland op Film’. Samen met Huub Stapel maakte hij eerder twee tv-series over dorpen in Nederland onder de titel ‘Het dorp’. Aanvang 15.30 uur, de voorstelling duurt 45-60 minuten en bevat geen pauze. Entree is € 10.50 inclusief een drankje naar keuze na afloop. Kaarten zijn hier verkrijgbaar. 

Hein de Roeper 15.25u | Tiliander, Spoorlaan 82C, Oisterwijk 
Hein de roeper -Henk van den Nieuwenhuizen- kreeg het vak van dorpsomroeper met de paplepel in gegeven. Zijn overgrootvader Adrianus van den Nieuwenhuizen was rond 1860 de dorpsomroeper in Loon op Zand. Een familietraditie. Deze werd in de volksmond ‘Den Roeper’ genoemd. Daarom koos Henk bij het overnemen van de functie van stadsomroeper van de toenmalige omroeper Henk Kluijtmans voor de naam ‘Hein de Roeper’. Zowel nationaal en internationaal heeft Henk aan tientallen concoursen meegedaan, waarbij hij vijf maal Nederlands Kampioen is geworden. De laatste was in 2012. De klepper die Henk gebruikt is een replica van de oorspronkelijke klepper die door de stadsomroeper van Oisterwijk  ‘Marinuske’ Couwenberg werd gebruikt.

Videopremière minidocumentaire | Tiliander, Spoorlaan 82C, Oisterwijk 
Voorafgaand aan het optreden van Wim Daniels draait er van 10.30 uur tot 15.00 uur een videopresentatie rondom het thema dialect. De toegang is gratis.

HAAREN

Gedenkplaats Kamp Haaren | Mgr. Bekkersplein 2, Haaren
Op dit moment heeft de ‘Gedenkplaats Kamp Haaren’ een vervangend onderkomen op de tweede verdieping van het oude Gemeentehuis van Haaren aan het Mgr. Bekkersplein. De oorlogsgeschiedenis van ‘Lager Haaren’ wordt aangeboden via informatieborden, gevulde vitrinekasten met materiaal uit die tijd, een bibliotheek en audio en visuele informatie. Op de Gedenkplaats Kamp Haaren herdenken we wat zich in de Tweede Wereldoorlog in en rond het Grootseminarie in Haaren (Noord-Brabant) afspeelde. De Duitse bezetters hadden celruimte nodig en vorderden daarom het gebouw, waar tot dan toe priesters opgeleid werden. Tijdens de bezettingsjaren was het een Polizei- und Untersuchungsgefängnis. Het gebouw werd door de nazi’s ‘Das Sanatorium’ genoemd. Degenen die er opgesloten waren omschreven het als ‘Kamp Haaren’.

Heemkundekring De Kleine Meijerij | Mgr. Bekkersplein 2, Haaren
Zij zijn te vinden in het oude gemeentehuis van Haaren. De expositieruimte is geopend en uiteraard kunt u vragen stellen waarbij een van de vrijwilligers  graag uitleg zal geven over wat ‘heemkunde’ betekent en wat de Heemkundekring allemaal doet. Oude foto’s, bidprentjes, boekenverkoop en uitleg over de oude verbindingsroute van de Antwerpsebaan, u vindt het er allemaal!

‘Ons Gedoentje’ (monument) | Holleneind 15, Haaren 
Kent u museum ‘Ons Gedoentje’ in Haaren? Wilt u met eigen ogen zien dat de getoonde verzameling museumwaardig is? Jos van Kempen vertelt er graag over en dit moet u gezien hebben! Het verzamelen van oude foto’s uit kranten en tijdschriften was de aanzet voor een verzameling die met recht in een museum thuis hoort. Alles wat zijn interesse heeft vindt een weg in zijn huis, keurig gerangschikt, geordend en op een vaste plaats. Oude blikken, religieuze objecten, kerkelijke gewaden, boerderijgereedschappen, oud speelgoed, een heuse antieke apothekerskast, maar nog zoooooo veel meer! Jos van Kempen vertelt er graag over!

Park Ruijbosch | Leypad 51, Haaren
KUBB-toernooi in het unieke Park Ruijbosch! Tijdens Open Monumentendag kunt u in Park Ruijbosch in Haaren kennismaken met dit populaire Zweedse spel, Kubb betekent houten blok in het Zweeds, waarbij men moet proberen als eerste alle blokken van de tegenstander en vervolgens ook de koning om te gooien. Dit alles met houten blokken en stokken. Ook vindt er een picknick plaats, is er een wandelroute uitgezet langs elf punten waar iets te vertellen is over het historisch en hedendaags gebruik en zijn zowel de Bijenhoudersvereniging St. Ambrosius als IVN Oisterwijk aanwezig met een voorlichtingsstand. Scouting Haaren, Haaren in Beweging, Bijenvereniging St. Ambrosius, bewoners van het Leypad, IVN, KBO en HaarenEEN zijn allemaal vertegenwoordigd in de werkgroep Park Ruijbosch van de stichting Samen voor Haaren en aanwezig tijdens de Open Monumentendag.

Brabants Landschap | Kasteellaan 4, Haaren
Het Brabants Landschap is gebruiker van een gebouw dat verschillende eeuwen geleden is gebouwd. Het historisch pand deed vroeger dienst als de boerderij van het kasteel en dateert uit de 18e eeuw. Het pand is omgeven door een prachtige tuin en ligt in een groene omgeving, wat goed past bij de missie van het Brabants Landschap. Al in de 14de eeuw heeft hier een kasteel gestaan, maar zijn huidige vorm heeft Kasteel Nemerlaer sinds 1880. De toenmalige eigenaar, Donatus van den Bogaerde van Terbrugge, liet het ingrijpend verbouwen in de stijl van de neorenaissance en neogotiek. De naam is te herleiden tot ‘laer’ wat open plek in een bos betekent, en Nemer, het beekje dat hier kronkelt. Het is mogelijk de tuin en omgeving te bezoeken en er is een horecagelegenheid voor versterking van de inwendige mens!

MOERGESTEL

Imkerij Masperstaete | Masperstraat 1, Moergestel
Deze Imkerij is tussen 11.00 en 16.00 uur geopend voor uitleg over de bijen en hun honing.

Presentatie langgevelboerderijen | Reuselhoeve, Heizenschedijk 1, Moergestel
Bij de Reuselhoeve aan de Heizenschedijk kun je tussen 11.00 en 16.00 uur een film bekijken over het heden en verleden van de Moergestelse Langgevelboerderijen. Samenstelling Stichting Erfgoed Moergestel (www.erfgoedmoergestel.nl).

Langgevelboerderijen Moergestel |  zie flyer voor adressen
De traditionele langgevel boerderijen in Brabant zijn vaak prachtige voorbeelden van historische architectuur. Het is interessant dat er discussie is over de oriëntatie van het woongedeelte richting de kerk. Sommige mensen geloven dat dit altijd het geval was, terwijl anderen denken dat dit niet per se een vast gegeven was. Het is jammer dat veel van deze karakteristieke boerderijen zijn verdwenen of zijn opgesplitst. Gelukkig zijn er nog steeds enkele goed bewaard gebleven exemplaren die ons een inkijkje geven in het verleden.